Regulacje prawne w gospodarce odpadami
Reguły prawidłowej gospodarki odpadami są scharakteryzowane w Ustawie o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r., a także w kilku innych źródłach prawa. Artykuł 6 ww. Ustawy o odpadach zobowiązuje wytwórców odpadów do wykorzystywania takich metod prowadzenia działalności, które zapobiegają lub możliwie minimalizują ilość powstających odpadów. Należy także redukować negatywne oddziaływanie na otoczenie przyrodnicze albo niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia człowieka. Artykuł 7 mówi o tym, że posiadacz odpadów musi postępować z nimi dostosowując się do obowiązujących zasad ochrony środowiska naturalnego. Przede wszystkim powinien to być odzysk odpadów. Istnieją jednak sytuacje, w których jest to niemożliwe z powodu ograniczeń technologicznych albo nieopłacalne ekonomicznie. Wówczas odpady mają być unieszkodliwione, tak aby składować tylko te odpady, które nie zostały przetworzone z wyżej wymienionych powodów. W artykule 9 ustawy napisano, że odpady najlepiej przetwarzać lub unieszkodliwiać w tym samym miejscu, w którym powstają. Reszta odpadów powinna być przekazywana do odzysku albo unieszkodliwienia do możliwie blisko zlokalizowanych miejsc, gdzie zostaną poddane procesom recyklingu bądź unieszkodliwienia.
Odpady komunalne, które nie zostały posegregowane oraz komunalne osady ściekowe należy przekazać do recyklingu albo unieszkodliwienia w tym samym województwie, w którym powstały. Powinno odbywać się to w zakładach dysponujących odpowiednią infrastrukturą techniczną, które znajdują się jak najbliżej miejsc wytwarzania odpadów. Odpady takie mogą jednak być przekazywane do innych województw jeśli wynika to z mniejszej odległości położenia stosownych zakładów zajmujących się recyklingiem lub unieszkodliwianiem.
Treść artykułu 10 zawiera zapisy mówiące o tym, że zbieranie odpadów powinno polegać na ich selekcji. Przedsiębiorstwa, których przedmiotem działalności jest zbiórka odpadów muszą odbierać odpady dbając o ich segregowanie. Należy przy tym minimalizować ilość odpadów biodegradowalnych mieszanych z odpadami przeznaczonymi do składowania na składowiskach. Zasady te dotyczą zarówno posiadaczy nieruchomości, jak i przedsiębiorstw przemysłowych. Wynika to także z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, a poszczególne gminy mają swoje regulaminy regulujące te kwestie. Ważne znaczenie ma artykuł 11 ww. Ustawy o odpadach. Mówi on o tym, że transport odpadów niebezpiecznych musi być organizowany zgodnie ze stosownymi przepisami. Chodzi o transportowanie odpadów z miejsc, w których powstają do miejsc, w których zostaną fachowo przetworzone lub unieszkodliwione. Artykuł 12 z kolei głosi, że należy unieszkodliwiać te odpady, z jakich wcześniej wysegregowano już część odpadów z powodów technologicznych nie nadających się do dalszego recyklingu. W artykule 13 ww. Ustawy o odpadach ustawodawca zabronił recyklingu lub unieszkodliwiania odpadów przy wykorzystaniu urządzeń i instalacji innych niż zgodne ze stosownymi normami. Zasada ta nie dotyczy osób fizycznych, które zajmują się kompostowaniem materiałów biodegradowalnych na małą skalę, czyli na własny użytek. Można także bez wykorzystywania odpowiednich urządzeń spalać pozostałości roślinne jeśli w danej gminie nie prowadzi się selektywnej zbiórki tego typu odpadów. Spalanie takie nie może jednak naruszać innych przepisów, w tym o ochronie pożarowej.
Obecnie obowiązująca ustawa – podobnie jak jej wcześniejsze wersje – nakazuje unikać powstawania odpadów oraz wykorzystywać wydajne technologie ograniczające powstawanie odpadów. Wszyscy wytwórcy oraz posiadacze odpadów są więc zobowiązani do przestrzegania tych przepisów i uwzględniania ich w prowadzonej przez siebie działalności. Cały czas rośnie też znaczenie odzysku odpadów. Tylko w przypadkach ograniczeń technologicznych uniemożliwiających odzysk odpadów albo w sytuacjach nieopłacalności ekonomicznej odpady można unieszkodliwiać poprzez ich spalanie, utlenianie lub rozkład w specjalnych urządzeniach albo składować na składowiskach. Składowanie traktowane jest więc jako metoda ostateczna. Recykling odpadów musi być prowadzony w odpowiednich miejscach i według obowiązujących norm. Należy rozdzielać odpady niebezpieczne oraz substancje i odpady inne niż niebezpieczne, jeżeli ogranicza to zagrożenie dla środowiska i dla ludzi, a także jest zasadne z ekonomicznego punktu widzenia. W przypadku nieprzestrzegania przez dany podmiot zasad właściwej gospodarki odpadami wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wydać decyzję o wstrzymaniu określonej działalności.
W zakresie odpadów komunalnych jedną z naczelnych zasad jest zasada mówiąca o tym, że to zanieczyszczający płaci za powodowane przez siebie szkody. Reguła ta jest rozpatrywana w dwóch płaszczyznach. Po pierwsze chodzi o sytuacje, w których zanieczyszczenie już nastąpiło. Wówczas ten kto przyczynił się do wystąpienia zanieczyszczenia musi pokryć koszty jego usunięcia. Po drugie wyszczególnia się zobowiązania prewencyjne. W takich przypadkach podmiot, który potencjalnie może spowodować zanieczyszczenie jest zobowiązany do poniesienia kosztów niezbędnych do zapobiegania temu zanieczyszczeniu. Z poszczególnych zapisów ustawy Prawo ochrony środowiska wynika także zasada planowości. Mówi ona o tym, że wszelkie plany, strategie czy programy związane z gospodarką odpadami muszą uwzględniać normy ekologiczne oraz zapisaną w Konstytucji zasadę zrównoważonego rozwoju. Wysiłki mające na celu ochronę środowiska naturalnego mają być prowadzone w sposób usystematyzowany. Polityka ochrony środowiska jest uchwalana przez sejm, który działa na wniosek rządu. Polityka ta musi być zgodna z wytycznymi obowiązującymi w Unii Europejskiej – zarówno z prawem pierwotnym w postaci traktatów, jak też prawem wtórnym w postaci dyrektyw, rozporządzeń czy decyzji. Na różnych poziomach administracji lokalnej, czyli samorządu terytorialnego przygotowywane są zaś programy ochrony środowiska i szczegółowe plany dotyczące gospodarowania odpadami. Działania jednostek samorządu terytorialnego wpisują się w politykę ekologiczną kraju.