Na czym polega system kaucyjny
Od 1 stycznia 2025 r. w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny, który obejmie opakowania po napojach z plastiku (do 3 litrów), szkła (do 1,5 litra) oraz puszki metalowe (do 1 litra). Konsument kupując napój, zapłaci dodatkowo kaucję – od 50 groszy do 1 zł za opakowanie, którą odzyska po zwrocie pustego opakowania do sklepu lub automatu. Celem tego rozwiązania jest zwiększenie poziomu recyklingu i ograniczenie ilości odpadów w środowisku. Nowy system obejmie zarówno duże sieci handlowe, jak i mniejsze sklepy, a także producentów i importerów napojów w opakowaniach objętych kaucją. Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność dostosowania procesów logistycznych, ewidencyjnych i sprawozdawczych.
Kogo obejmie obowiązek uczestnictwa
Obowiązek przystąpienia do systemu kaucyjnego będzie dotyczył przedsiębiorców wprowadzających na rynek napoje w opakowaniach jednorazowych, takich jak woda, soki, napoje gazowane czy piwo. Dotyczy to zarówno producentów krajowych, jak i importerów. Dodatkowo, sklepy o powierzchni powyżej 200 m² będą musiały przyjmować zwracane opakowania i zwracać kaucję klientom. Mniejsze sklepy będą mogły dobrowolnie przystąpić do systemu, ale jeśli się zdecydują – muszą spełnić te same wymogi ewidencyjne.
Dla przedsiębiorców prowadzących sprzedaż napojów oznacza to konieczność zawarcia umowy z operatorem systemu kaucyjnego, który będzie odpowiedzialny za logistykę zwrotów, rozliczanie kaucji i raportowanie do urzędów.
Jak przygotować firmę do nowego obowiązku
Przede wszystkim przedsiębiorcy powinni przeanalizować, czy wprowadzane przez nich produkty są objęte systemem. Jeśli tak – konieczne będzie zawarcie umowy z organizacją reprezentującą system kaucyjny, gdyż samodzielne tworzenie systemu odbioru opakowań nie będzie możliwe. Trzeba również zaktualizować etykiety i cenniki, tak aby cena napoju uwzględniała kaucję i była ona widoczna dla konsumenta.
Konieczna będzie także aktualizacja systemów kasowych i fakturowania, by kaucja była wykazywana jako osobna pozycja. Firmy będą musiały prowadzić szczegółową ewidencję opakowań – raportując ilości wprowadzonych i zwróconych butelek lub puszek. Warto również przeszkolić personel odpowiedzialny za sprzedaż i magazynowanie, by uniknąć błędów w ewidencji i rozliczeniach.
Rola operatora systemu kaucyjnego
Operator systemu będzie kluczowym podmiotem łączącym producentów, sklepy i recyklerów. To on zajmie się organizacją odbioru, rozliczeniem kaucji i przekazaniem opakowań do recyklingu. Przedsiębiorcy muszą zarejestrować się w jednym z zatwierdzonych systemów i regularnie przekazywać wymagane dane sprawozdawcze.
W praktyce operatorzy będą finansowani przez producentów, a część kosztów zostanie pokryta ze środków pochodzących z nieodebranych kaucji. Uczestnictwo w takim systemie będzie potwierdzane wpisem do rejestru BDO, dlatego firmy wprowadzające napoje muszą upewnić się, że ich numer BDO jest aktualny.
Obowiązki sklepów i punktów sprzedaży
Duże sklepy (powyżej 200 m²) będą miały obowiązek przyjmowania pustych opakowań od klientów, nawet jeśli ci nie kupują nowego produktu. Mniejsze sklepy będą mogły to robić dobrowolnie, jednak po przystąpieniu do systemu muszą zapewnić odpowiednie miejsce do przechowywania zwracanych opakowań i rozliczać kaucje zgodnie z przepisami.
Wielu przedsiębiorców zdecyduje się na automaty do zwrotu butelek (tzw. recyklomaty), które usprawnią proces przyjmowania opakowań i ograniczą obsługę manualną.
Sankcje za brak uczestnictwa
Ustawodawca przewidział wysokie kary finansowe dla przedsiębiorców, którzy nie wywiążą się z obowiązków związanych z systemem kaucyjnym. Brak uczestnictwa w systemie lub nieprowadzenie wymaganej ewidencji może skutkować karami sięgającymi do 500 tys. zł. Kontrole będą prowadzić Inspekcja Ochrony Środowiska oraz marszałkowie województw.
Warto więc odpowiednio wcześnie przygotować się do nowych przepisów i skonsultować z doradcą środowiskowym, który pomoże w wyborze operatora systemu oraz wdrożeniu odpowiednich procedur w firmie.
Podsumowanie
System kaucyjny od 2025 r. zmieni sposób gospodarowania opakowaniami po napojach w Polsce. Przedsiębiorcy muszą dostosować etykiety, systemy sprzedaży, procesy logistyczne i ewidencyjne, aby działać zgodnie z nowymi przepisami. To nie tylko nowy obowiązek, ale też szansa na realne ograniczenie ilości odpadów i poprawę efektywności recyklingu w całym kraju.
